Bahar Gök bihargok1982@gmail.com
Xiomi’de işçiler direndiler sendikalı oldular, toplu sözleşme imzalandı. İşyerindeki kaosun, bilinmezliğin ve mobingin devam ettiğini belirten işçiler muhatap bulamıyorlar. Oppo’da ise anlaşmalı çıkış listeleri hazırlanıp, işçiler işten ayrılmaya zorlanıyor. Her iki fabrikada da işçiler sendikanın yetersizliğine vurgu yapıyor.
Geçtiğimiz yıl sendikalı oldukları nedeniyle işten atılan ve direnişe geçen Salcomp Xiaomi işçileri, direniş sonucunda işe geri alınmışlardı. Türk Metal Sendikası ve Xiaomi yönetimi arasında başlayan TİS görüşmeleri Şubat 2022’de sonuçlanmış ve sözleşme imzalanmıştı. Sözleşmenin imzalanmasıyla birlikte, fabrika içerisinde yaşadıkları sorunların çözülmeye başlayacağını düşünen işçiler yeni sorunlarla karşı karşıyalar.
Geçtiğimiz hafta konuştuğumuz kadın işçiler, mevcut problemlerin hala yaşandığını belirttiler. Molalarda ve tuvalet ihtiyacında iş kıyafetlerini çıkarttıkları için oluşan zaman kaybının kendilerine tutanak olarak döndüğünü anlatan işçiler, yaşanılanları anlatabilecekleri muhatap bulamadıklarından yakınıyorlar. Vardiya bitiminde erkek çalışanların kemerleri çıkartılıp kadın işçilerin sütyenlerine kadar aranmasının onur kırıcı olduğunu ifade eden kadın işçiler özellikle erkek güvenlik görevlilerinin bacak aralarına kadar cihazlarla arama yaptıklarında sürekli tartışmak zorunda olduklarını anlattılar. Tartışmalar sonucunda kadın güvenlik görevlilerinin kendilerini aramaya başladıklarını ancak bunu rutine dönüştüremediklerine dikkat çektiler.
Zorla kullandırılan izinler yıllık izinden düşürüldü
İşbaşı yaptıktan sonra, sendikal çalışmada öncülük ettiği bilinen 20’ye yakın kadın işçinin bölümlerinin değiştirilip primlerden mahrum bırakıldığı fabrikada, işçilerin yan yana gelmesini engellemeye dönük baskıların arttığına da dikkat çektiler. “Masadan kesinlikle kalkmayacaksınız, yan yana gelmeyeceksiniz” gibi söylemlerle işçilerin üzerinde mobingin artarak devam ettiğini belirten işçiler yeni karşılaştıkları sorunlar karşısında ne yapacaklarına dair sendika temsilcilerine de ulaşamadıklarını söylediler. Mart ayı başlarında beyaz yakalı sekiz kişi çıkarılırken, üretimde çalışan işçilerin tamamının sayım nedeniyle ücretli izne çıkarıldığını, izinlerin yıllık izinlerinden kesildiğini belirttiler. İmzalamak isteyen işçilerin, işten çıkarılabileceğine dair cümlelerin kurulduğunu ve bağıra çağıra imzalattırıldığını anlattılar. 7-10 gün arası kullandırılan izinlerle ilgili olarak üretimin daralacağının dillendirildiği bu süreçte, rapor kullanan ve tutanakları olan işçilerin çıkarılacağı da kulaktan kulağa yayılmaya başlanmış durumda.
İsim soy isim dışında bir şey yazmayan boş kağıtlara imza attırılan işçilere son olarak sendika üye aidatlarının bir defada kesileceği söylenmiş. TİS görüşmelerinin başladığı günden Mart ayına kadar geçen süre içerisindeki saat ücreti farkını, Xiaomi yönetimi işçilerin maaşlarına taksit taksit ödeyeceğini bildirirken, sendika geriye dönük üye aidatlarını bir defada tahsil edeceğini bildirmiş. İşyeriyle imzalanan sözleşmeyi dahi henüz görmeyen, sorduklarında sözleşmede yer alan maddelere dair bilgisi olmadığını söyleyen sendika temsilcilerine ulaşamayan işçiler kendi olanaklarını kullanarak haklarının neler olduğunu öğrenmeye çalışıyorlar. Hem Xiaomi yönetimine hem de sendikanın yöneticilerine seslerini duyurmak isteyen işçiler, sendikal mücadeleyi kendilerinin yürütmelerine rağmen sürecin dışında tutulmalarına anlam veremediklerini söylüyorlar. İşyerindeki kaosun, bilinmezliğin ve mobingin artık dayanılamayacak durumda olduğunu belirten işçiler karşılarında bir muhatap bulmak istiyorlar. Son günlerde yaşanan gelişmelerin, yeniden işçi çıkarmanın ön adımı olduğunu bildiklerini dile getiren işçiler bir tek işçinin dahi hak gaspına maruz kalmaması gerektiğini söylüyorlar.
110 işçinin mail adresine işten çıkarıldıklarına dair bildirim yapıldı
Cuma günü ise soyunma dolaplarının temizleneceği söylenerek tüm işçilere dolapları boşalttırılmış. Aynı gün akşam saatlerinde, işçilere, ekonomik kriz koşullarında, sipariş azlığı ve müşteri kaybı nedeniyle istihdam fazlalığının ortaya çıktığı gerekçesiyle işten çıkarıldıkları yönünde bildirim yapılıyor. Mail adreslerine İş Kanunu’nun 17 ve 18. maddelerinden çıkarıldıklarına dair bildirimin düşmesiyle çıkarılan işçi sayısının 110 kişiye ulaştığını söyleyen işçiler 200 kişinin daha çıkarılacağını ve listelerin hazır olduğunu dile getirdiler. Sendika temsilcilerinin ve İK yöneticilerinin, önceki haftalarda, çıkış yapılacağına dair söylemlerine tanık olan işçiler, Eylül ayındaki kapı önü direnişinde yer alan işçilerin çıkarılmayacağına dair verilen taahhütleri hatırlatıyorlar. Çıkarılanlar arasında, sendikal örgütlenme sürecinin başından beri yer alan işçilerin de olduğunu, aralarından iki kişinin ise, fabrikada yaşanan sorunları, basın yayın organlarına haber yaptığı düşünülen kişiler olduğunun açıkça ifade edildiğini söylediler. Xiaomi işçileri yaşanan gelişmelere göre önümüzdeki günlerde fabrika önünde yeniden bir direniş örgütleyebileceklerini dile getirdiler.
İşten çıkarmama güvencesi vermişlerdi ama…
Ocak ayında işten toplu çıkarma yaşanan Maxreal Oppo fabrikasında da benzer bir süreç yaşanıyor. Üretim daralması gerekçesiyle işten çıkarılan işçiler fabrika önünde iki gün direniş yürütmüşlerdi. O dönem görüştüğümüz kadın işçiler, çalışırken yaşadıkları sorunları, çıkarıldıktan sonra sendikanın iş bulma vaadi dışında kendilerine sahip çıkmadığını anlatmışlardı. Yine Türk Metal Sendikasının örgütlü olduğu fabrikada, toplu çıkarmanın hemen ardından TİS imzalanmıştı. Hala içerde çalışan işçilere yapılan açıklamalarda saat ücretleri ve sosyal haklarındaki artışlar anlatılmış, bundan sonra kimsenin işten çıkarılmayacağına dair güvence verilmişti.
Mart ayının ikinci haftasında, sendikanın, Oppo çalışanlarına, işyeri içerisinde yaptığı toplantıda yeniden işten çıkarmaların yaşanabileceğini bu nedenle isteyen işçilerin anlaşmalı çıkış yapması için gereken ayarlamaların yapılacağı söylenmiş. Toplantıyı aktaran kadın işçiler, içerde halen çalışan 750 kişinin olduğunu ve bu sayının 250’ye düşürüleceğini öğrenmişler. Çıkış listesini İK’nın değil, sendikanın oluşturacağını söyleyen sendika yöneticisi, ismini yazdırmak isteyenlerin sendika şubesine gitmesini istemiş. Anlaşmalı çıkış yapan işçinin 20-30 bin lira arası tazminat alacağını ve işsizlik maaşından faydalanabileceğini söyleyen sendika şube yöneticisi aksi takdirde bu kadarını alamayacaklarının altını çizmiş.
Oppo’da işlerin durduğunu, yedinci aya kadar böyle devam edeceğini, o tarihe kadar, işverenin, isterse ücretli-ücretsiz izne çıkarabileceğini, o yüzden anlaşmalı çıkışın daha avantajlı olduğunu ısrarla anlatan şube yöneticisi bu süreçte bir tutanaktan dahi işçilerin tazminatsız atılabileceğine değinmeden geçmemiş tabii. Çalışan sayısının 250’ye düşmediği durumda Oppo yönetiminin, 15 gün ücretli 15 gün ücretsiz izin kullandırtabileceğini, bu durumda yarım maaş alacaklarını da eklemiş.
Gebze bölgesindeki servislerin tamamının iptal edildiği fabrikada, Ocak ayında imzalanan TİS sonrası, saat ücreti farkının 15 bin lira olan tutarının yine Ocak ayında yatırılacağı söylenmişti. Ocak ayında işten çıkarmalar olmuş ve saat ücreti farkı Şubat ayına ertelenmişti. Şimdi ise Mayıs ayından sonraki dört aya bölünerek ödeneceği söylenmiş işçilere. Eylül 2021’den beri saat ücreti farkını alamayan işçilerin sendika aidatları tek seferde alınmıştı oysa. Aynı toplantıda, sendika yöneticisi, anlaşmalı çıkış listesine ismini yazdıran herkesin çıkarılmayabileceğini, isimleri önce kendilerinin değerlendirip sonra Oppo yönetiminin değerlendireceğini, ‘işine yaradığını’ düşündüğü işçileri çıkarmayabileceğini de özellikle belirtmiş. “Adını yazdıran herkes çıkarılmayacaksa neden listeler oluşturuluyor” diye soran işçiler, yeni bir hak gaspıyla karşı karşıya kalıp kalmayacaklarını öğrenmek istiyorlar. Tazminatsız işten çıkarılma korkusunu daha ağır yaşamaya başlayan işçiler, işten çıkmaları yönünde bu kadar baskıya maruz kalmalarının psikolojilerini kötü etkilediğini ve ne yapacaklarını bilemez durumda olduklarının bilinmesini istiyorlar.
Xiaomi ve Oppo bu iki fabrika da yabancı sermayeyi teşvik etmek amacıyla devlet destekli açılan fabrikalar. Devlet desteğiyle açılan işyerleri için devletin özel olarak politika üretmesi, işçilerin hak kaybına uğramaması için gerekli düzenlemeleri yapması ve güvence sağlaması gerekiyor.
