Endonezya’nın kadın işçi idolü Marsinah
Ayla Önder onderayla@gmail.com
Marsinah 8 Mayıs 1993’te Endonezya da öldürüldü. O, çalıştığı fabrikada haksız muameleye maruz kalan iş arkadaşlarını savunan bir işçiydi. Sendikalar 1 Mayıs’ta Marsinah’ın ‘Ulusal Kahraman’ olması için hükümete teklif götürdüler…
29 yıl önce, Endonezya’da bir kadın öldürülüyor. İşçi mücadelesinin simgesi Marsinah, işçi arkadaşlarıyla birlikte bir eylemi gerçekleştirdikten birkaç gün sonra kayboluyor. Sonra da katledildiği ortaya çıkıyor. Marsinah’ın cesedi 9 Mayıs 1993’te Jegong ormanında bulunuyor. Marsinah’ın bir gün önce öldüğü belirleniyor. Bulunduğunda, Marsinah’ın cesedi yaralarla kaplı. Ve adli tıp sonuçlarında ölmeden önce işkence gördüğü ve tecavüze uğradığı ortaya çıkıyor ve ülkede uzun süre bu olay protesto ediliyor. Ne var ki failleri şu ana kadar hala bulunmuş değil.
Fabrikada öncü işçiydi
Marsinah, enerji ve cesaret dolu bir kadın işçi olarak tanınıyordu. Devrimci bir emekçiydi. Fakir bir ailede doğmasına rağmen kadere teslim olmak istememişti genç kadın. Tutkularından biri okuma isteğiydi… Ancak üniversiteye kadar okumak için yeterli ekonomik güce sahip değildi. Sınırlı kaynaklar nedeniyle, Marsinah ancak liseyi bitirebildi. Yine de İngilizce ve bilgisayar dersleri alarak eğitimine farklı kanallardan devam etti. Bu, o dönemin çoğu kadın fabrika işçisinde nadiren bulunan bir özellikti. Bu arada, çalıştığı fabrikada çalışmalar yapan sendikada da aktif olarak çalışıyordu.
İşçi örgütlerinden büyük tepki
8 Mayıs 1993’te öldürülen işçi önderi Marsinah, her yıl ölüm yıldönümünde düzinelerce kadın işçi tarafından anılıyor. Çalıştığı fabrikada haksız muameleye maruz kalan iş arkadaşlarını savunmada sesi sık çıkan bir kadın işçi. Örneğin, 4 Mayıs 1993’te gerçekleşen bir gösteride ücretlerin 1,700 Rp’den 2,250 Rp’ye yükseltilmesini talep eden bir konuşma yaptı. Birkaç arkadaşı işten atıldığında da ilk savunma yapan Marsinah oldu. 5 Mayıs 1993 gecesi kaçırıldı. Olaydan dört gün sonra, 9 Mayıs’ta Marsinah’ın cesedi, çalıştığı yerden yaklaşık 200 km uzaklıktaki Nganjuk bölgesindeki bir kulübede bulundu. Marsinah’ın doğal olmayan bu ölümü işçi eylemcilerinden ve geniş muhalif topluluklardan güçlü bir tepki aldı.
Dayanışma Komitesi kurdular
Eylemciler güvenlik güçlerinin failleri araştırmasını ve kovuşturmasını talep ettiler. Marsinah için bir Dayanışma Komitesi (KSUM) kurdular. Kaderine teslim olmak istemeyen işçi aktivistinin haberi 10 Kasım 1993 tarihli Kompas gazetesinde yer aldı. O zamanlar cumhurbaşkanı olan Suharto, Marsinah cinayeti araştırılsın, dedi fakat konunun bulanıklaşmaması ve üzerinin örtülmemesi gerektiğini de vurgulamıştı. Suharto, “Öncelikle insanlar önyargılı olmamalı çünkü hükümet bu davayı çözecek. Ve bırakın yetkili kişiler dava bitene kadar konuyu ele alıp ilgili kanun ve yönetmeliklere göre karar versin, suçluları cezalandırsın” açıklamasını yapmıştı. Avustralya Dışişleri Bakanı Gareth Evans da Marsinah davasını uzun uzadıya sorguladı. Bir sonuç elde edilmedi.
Erken yaşta çalışmaya başladı
Endonezya Sendikalar Birliği üyesi çok sayıda işçi, Marsinah’ın ölüm yıldönümlerinde her yıl eylemler düzenliyor. İşçilerin hakları için verdiği mücadeleler sonrasında kaybolan ve 9 Mayıs 1993’te ölü olarak bulunan Marsinah’ın davası şu ana kadar tam olarak çözülemedi. 10 Nisan 1969’da doğan Marsinah üç çocuklu bir ailede büyüdü. Astin ve Sumini’nin kız kardeşiydi. Annesi o üç yaşındayken öldü ve babası daha sonra başka bir köyden bir kadın olan Sarini ile evlendi. Küçük Marsinah, teyzesi ve amcası ile birlikte yaşadı. Daha sonra büyükannesi Paerah tarafından büyütüldü. Marsinah’ın çocukluğuyla ilgili özel bir şey yok. O, zengin olmasa da çok fakir de olmayan tipik bir kırsal orta sınıf kızı. Endonezya’daki kırsal kesimdeki çocukların çoğu gibi, o da erken yaşta çalışmaya başladı. Yaşından daha olgun görünüyordu.
Hukukçu olmayı hayal ediyordu
Okuldan sonra, büyükannesinin tahıl ve mısır satmasına ve almasına yardım eder. Arkadaşları ve öğretmenleri arasında, zekası vasat kabul edilse de, zanaatı, okumaya olan ilgisi, eleştirel tutumu ve sorumluluğu ile biliniyordu. Okulda anlaşılmayan bir konu olduğunda açıklama istemek için elini kaldırmaktan çekinmezdi. 1981-1982 akademik yılında Negeri V Nganjuk okuluna devam etti. Bu, birçok Endonezyalı çocuğun ideallerinin oluştuğu bir yerdi. Devlet lisesine devam etmeye çalıştı, ancak başarısız oldu ve sonunda başka bir amcasının harçlığının da yardımıyla Muhammediye lisesine geçti. Fakat hukuk fakültesine devam etme hayali de, ailesinin kolej masraflarını karşılayamadığı için suya düştü. Büyük bir şehirde iş bulmaktan başka seçeneği yoktu. 1989’da evli olan kız kardeşi Marsini’nin evinde kalarak Surabaya’ya gitti.
İşçilerin taleplerini dile getirmişti
Çeşitli şirketlere defalarca iş başvurusunda bulunduktan sonra Rungkut sanayi bölgesindeki SKW plastik fabrikasında bir iş buldu. Fakat ücreti yeterli olmaktan uzaktı. Daha iyi bir ücret almak için bir fabrikadan diğerine geçmek 1980’lerin başında Java’daki kadın işçilerin klasik hikayeleriydi. Bu nedenle Doğu Java’da bir saat fabrikasına geçmişti genç kadın.
8 Mayıs 1993, Endonezya’da her zaman karanlık bir tarih olarak hatırlanıyor. İşçilerin taleplerini yüksek sesle dile getiren bir kadın işçi öldürüldü. 2022 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nde, İşçi önderleri Marsinah’ın “ulusal bir kahraman” olarak anılması için hükümete teklif verdi. Bu, Endonezya Sendikalar Konfederasyonu (KSBSI) tarafından sunulan bir öneriydi. Düşük işçi ücretlerinin ortadan kaldırılmasını istiyordu genç kadın. Marsinah’ın dile getirdiği emek sorunu birçok sendika ve işçi için önemliydi. Sırf bu nedenle yaşamını yitirmişti, mücadele arkadaşları onu unutmadı.
