24 Ekim 2023 Salı günü İzlanda’da, toplumsal cinsiyet eşitliğinin en yüksek olduğu ülkede, kadınlar, LGBTİ+ ve kendini belirli bir cinsiyet içerisinde sınıflandırmayanlar, cinsiyetler arası ücret eşitsizliği ve erkek şiddetini protesto etmek için bir günlük grev düzenledi. Greve katılanlar, yaptıkları iş için adil ücret, kadınların liderlik pozisyonlarında daha iyi temsil edilmesini, cinsel taciz ve saldırıya karşı daha güçlü bir mücadele ve daha iyi bir iş-yaşam dengesinin oluşturulmasını bir kez daha talep etti. Erkeklerin ev işlerine ve çocuk bakımına daha fazla katılmaları çağrısında bulundular.
İzlanda Başbakanı Katrín Jakobsdóttir greve katıldı ve kabinesindeki diğer kadınlar gibi kendisinin de evde kalacağını söyledi. Grevin, İzlanda’daki kadınların artık erkeklerden daha az kazanmaya razı gelmediğinin önemli bir işareti olduğunu açıkladı. Ayrıca cinsiyet eşitliğinin sadece bir adalet meselesi olmadığını, aynı zamanda sürdürülebilir kalkınma ve barış içinde bir arada yaşamanın da ön koşulu olduğunu vurguladı.
Cinsiyet temelli ücret açığı var
Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporu 2023’e göre İzlanda, dünyada toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin en az olduğu bir ülke. Rapor ölçümlerine göre oldukça yüksek puanlar alıyor. Örneğin, eğitim düzeyi söz konusu olduğunda erkekler ve kadınlar neredeyse eşit ve İzlanda’da kadınların siyasi katılımı yüksek. Ülkede bakanlık ve parlamento pozisyonlarının beşte ikisinden fazlası kadınlar tarafından yürütülüyor. Son 50 yılın 25 yılında bir kadın başbakan tarafından yönetiliyor İzlanda.
Bu gelişmelere rağmen İzlanda’da hâlâ cinsiyetler arasında önemli bir ücret farkı var. Kadınlar ortalama olarak erkek meslektaşlarından yüzde 14 ila 18 daha az kazanıyor. Bu, kadınların saat 14.38’den itibaren ücretsiz çalışmak zorunda olduğu, erkeklerin ise saat 17.00’ye kadar ücretli çalıştığı anlamına geliyor. Eşitsizliğe dikkat çekmek için 24 Ekimde birçok kadın saat tam 14.38’i gösterdiğinde çalışmayı bıraktı.
Ev işleri ve bakım yüküne dikkat çekmek
İzlanda’da cinsiyetler arası ücret eşitsizliğinin altında yatan nedenler, ülkemizden farklı değil. Bu nedenlerden bazıları:
- Yarı zamanlı çalışma: İzlanda’daki pek çok kadın, öncelikle çocuklarına veya diğer aile üyelerine bakmak için yarı zamanlı çalışıyor. Bu onların tam zamanlı çalışan erkeklerden daha az kazanmalarına neden oluyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporu 2023’e göre İzlanda’da kadınlar haftada ortalama 35 saat, erkekler ise haftada 44 saat çalışıyor.
- İşgücü piyasasında cinsiyet ayrımı: İzlanda’daki kadınların temizlik, bakım veya eğitim gibi geleneksel olarak “kadınlara özgü” kabul edilen işlerde çalışma olasılıkları daha yüksek. Bu meslekler genellikle mühendislik, inşaat veya finans gibi “erkek” mesleklerine göre daha düşük ücretlendiriliyor ve daha az saygı görüyor. Bu da kadınların daha yüksek vasıflı veya idari pozisyonlara ilerleme konusunda daha az fırsata sahip olmasıyla, işgücü piyasasında yatay ve dikey ayrışmaya yol açmaktadır.
- Aile-iş dengesi: İzlanda’daki kadınlar, aynı zamanda çalışıyor olmalarına rağmen hâlâ ev işi ve çocuk bakımının yükünü taşıyorlar. Eğitim, ağ oluşturma veya fazla mesai için daha az zamanları olduğundan kariyer olanaklarını etkileyebiliyor. Ayrıca, işverenlerin onları daha az kararlı veya daha az müsait olarak görmesi durumunda, işe alım, terfi veya ücretlendirmede ayrımcılık veya dezavantajla karşılaşabiliyorlar.
- Güç ve etki: İzlanda’daki kadınların siyasi katılımı yüksek düzeyde olmasına rağmen, şirketlerin ve kuruluşların üst düzey yönetim seviyelerinde sayıları hâlâ düşük. Bu durum stereotipler, önyargılar, mentor veya rol model eksikliği veya erkek egemen organizasyon kültürü gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabiliyor. Bu nedenle kadınların karar almada ve ücret farkını etkileyebilecek politika ve uygulamaların şekillendirilmesinde daha az etkisi var.
48 yıldır devam eden “Kvennafri”nin, toplumsal farkındalığın artmasının yanı sıra yasal düzenlenmelerde önemli rol oynadığını görüyoruz. Örneğin; İzlanda, 2018 yılında 25 veya daha fazla çalışanı olan tüm şirket ve kurumların eşit ücret sertifikası almasını zorunlu kılan bir yasayı kabul etti. Şirketler, işleri eşit değere göre sınıflandırdıklarını ve ücretlendirdiklerini kanıtlamak zorundalar. Bu yasa, ücret eşitsizliğine karşı mücadelede çığır açıcı kabul ediliyor.
2023 Grevi, sendikalar, kadın dernekleri, siyasi partiler ve insan hakları grupları da dâhil olmak üzere çeşitli kuruluşlar tarafından desteklendi. Aynı zamanda benzer sorunlarla karşılaşan diğer ülkelerden de uluslararası ilgi ve dayanışma gördü. Grevciler, eylemlerinin hem İzlanda’da hem de dünya çapında daha fazla değişime ivme kazandıracağını umuyor.
Kaynakça:
- https://www.washingtonpost.com/business/2023/10/24/iceland-women-strike-equal-pay/403afd82-7248-11ee-936d-7a16ee667359_story.html
- https://www.weforum.org/agenda/2023/10/iceland-gender-pay-gap-strike/
- https://timesofindia.indiatimes.com/world/rest-of-world/women-in-iceland-including-the-prime-minister-go-on-strike-for-equal-pay-and-an-end-to-violence/articleshow/104671470.cms
- https://www.msn.com/en-us/news/world/women-in-iceland-go-on-strike-for-a-day-to-protest-pay-gap-and-violence/ar-AA1iJYVT
- https://www.independent.co.uk/news/world/europe/iceland-women-protest-strike-gender-pay-gap-leave-work-early-a7378801.html
- https://abcnews.go.com/International/icelandic-women-striking-gender-pay-equality-time-48/story?id=104243645
- https://www.rte.ie/news/business/2020/1109/1177032-gender-pay-gap/
- https://economictimes.indiatimes.com/news/international/uk/womens-day-off-massive-womens-strike-in-iceland-targets-gender-pay-gap-and-violence/articleshow/104654932.cms
- https://www.ohchr.org/en/press-releases/2018/01/iceland-leads-way-closing-gender-pay-gap-un-experts-say
- https://hbr.org/2021/01/how-iceland-is-closing-the-gender-wage-gap
- https://time.com/5087354/iceland-makes-equal-pay-the-law/
Fotoğraf:
iceland1975, https://www.bbc.com/news/magazine-34602822
iceland2023, https://www.bbc.com/news/magazine-34602822
