Fitnat Durmuşoğlu fitnat.d@hotmail.com
İrlanda’da doğdu. Güney Afrika’da stenografi, daktilo ve matbaacılık öğrendi. Sendikal hareket içinde kadınların görünür olması için çaba sarf etti. Pek çok grev ve direnişe katıldı. Güney Afrika’da grev örgütlediği için ilk yargılanan ve hapsedilen kadın oldu.
O Mary Sinnott, 4 Ağustos 1883 yılında İrlanda’nın County Wexford, Cleariestown yakınlarındaki Gortins kasabasında Thomas Sinnott ve Margaret Dunn’un beş çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. (Doğum tarihi tam olarak bilinmiyor bazı kaynaklarda 1882-1885 olarak geçiyor.) Stenografi, daktilo ve muhasebe öğrendi.
Aile Amerika’ya göç etti baba burada Singer Dikiş Makinesi Şirketi’nin temsilcisi olarak iş buldu. Aralık 1900’de aile Southampton’dan Güney Afrika’ya Cape Town’a taşındılar. Annesi terzi olarak çalışmaya başladı, kardeşi Dennis ise Tramvay Departmanı’nda iş buldu. Mary, Cape Town’daki İngiliz ordusunun karargâhı olan The Castle’da, daktilo olarak işe başladı. Daktilo kullanan ilk kadındı. Dennis, daha sonra bir tramvaydan düştü ve aldığı yaralar sonucu öldü. Dennis’in Tramvay kondüktörü arkadaşı John Fitzgerald, yaslı aileyi ziyaret etti. John ve Mary böyle tanıştılar daha sonra Katolik Kilisesi Katedrali’nde evlendiler ve beş çocukları oldu.
1902 yılında Boer Savaşı’nın sona ermesinden kısa bir süre sonra, Sinnott ve Fitzgerald aileleri Cape Town’dan Johannesburg’a taşındı. Belgravia’ya yerleştiler. Margaret, Mary’nin çocuklarına baktı ve Thomas dikiş makineleri satmaya devam etti. John, Şehir ve Banliyö Tramvayları Şirketi’ne iş başvurusunda bulundu ve tramvay sürücüsü olarak işe alındı. Mary, Transvaal Miners Association (Transvaal Madenciler Sendikası) merkez ofisinde daktilo olarak iş buldu. (Witwatersrand altın madenlerindeki vasıflı beyaz işçilerden ve çoğunlukla İngilizce konuşulan ülkelerden gelen diğer göçmenlerden oluşan bir zanaat sendikası) Madencilerin korkunç çalışma koşullarına ve ölümlerine tanık oldu. Phthisis hastalığından ölenleri düzgün bir şekilde gömmek için para topladı. (Phthisis, akciğerlerde maden tozunun birikmesinden kaynaklanan bir hastalık.) Kısa süre sonra sendika toplantılarına aktif olarak katılmaya başladı. Sakin konuşan bir kadın olmasına rağmen, dinleyicileri büyülerdi. Madenciler arasında çok popüler oldu.
1907 yılında Rand Madencileri’nin grevi sırasında konuşmacı ve ajitatör olarak çalıştı. Sonraki 15 yıl boyunca, Güney Afrika beyaz işçi hareketi’nde tek kadın sendika aktivisti olarak öne çıktı. Ekim 1909’da 54 delege arasındaki tek kadın olarak Güney Afrika İşçi Partisi konferansı’na katıldı.
Emeğin Sesi editörü
Üye sayısı arttıkça ve sendikalar harekete geçtiler ve basılı broşürler dağıtmak gerekliliği oluştu. 1909 yılında Güney Afrika’nın ulusal olarak dağıtılan tek sosyalist yayını olan Voice of Labour (Emeğin Sesi) haftalık olarak yayınlanıyordu. Mary gazetenin kurucusu Archibald (Archie) Crawford ile birlikte editörlük görevini üstlendi ve Modern Press’in ortağı oldu. Bu arada matbaacılık eğitimi aldı, matbaacı olmaya hak kazandı ve Johannesburg’daki ilk kadın matbaacı oldu. Crawford’la birlikte İşçinin Sesi’ni, yayınladı. Aynı zamanda Women’s Enfranchisement League ile (Kadınlar için Oy Hakkı Birliği) birlikte öncü feminist dergi Modern Woman in South Africa’nın ortak editörlüğünü yaptı. İşçi sınıfının kaygılarını, kadınların oy hakkı ve eşitliği mücadelesiyle ilişkilendiren Mary, gazetede kadının evdeki ikincil rolünü yazdı, evliliği bir kölelik biçimi olarak kınadı ve kocaların ev işleri için eşlerine ücret ödemesi gerektiğini savundu. Emeğin Sesi gazetesi feshedildiğinde, Weekly Herald’ı çıkardılar.
1911 yılında Johannesburg tramvay işçilerinin Industrial Workers of the World (IWW) (Dünya Endüstri İşçileri) önderliğindeki grevi sırasında ön saflarda yer aldı. Grevciler, sürücülerin depolardan ayrılmasını önlemek için tramvay raylarına oturdu. Mary raylara oturan kadın gruplarına önderlik etti. Grevi engellemek için ellerinde kazma saplarıyla gelen atlı polisler, Pazar Meydanı’ndaki kalabalığı bastırmaya çalıştı. Daha sonra çıkan çatışmalarda ellerinden düşürdükleri sapların bir kısmı grevcilerin eline geçti. Mary, daha sonra Grev toplantılarını bölmek için kazma sapları kullanan polisin taktiklerini kullanarak, belediye seçimleri sırasında, işçi karşıtı adayların toplantılarına saldırılar düzenledi ve böylece kendisine ‘Pickhandle Mary’ adı verildi.
1912 yılında Birleşik Sosyalist Parti‘yi kurmak için İngiliz sosyolog ve süfrajet olan Dora Montefiore başkanlığındaki bir toplantıya katıldı. Mary ayrıca başka bir İngiliz süfrajet ve bir gazeteci olan Constance Antonina (Nina) Boyle ile tanıştı. Parti’nin (Mayıs 1912) kuruluşunda aktif olarak yer aldı. Bu dostluk Mary’i kadınlara oy hakkı, ücret ve fırsat eşitliği için kampanya yapmaya yöneltti.
Polise meydan okudu
1913 yılında maden işçilerinin başlattığı genel greve katıldı. Bir polis atı tarafından duvara sıkıştırıldı, kendini kurtarmak için şapka iğnesini kullandı. Polise meydan okudu ve grevcileri dik durmaya teşvik etti. 4 Temmuz 1913’te Pazar Meydanı’nda polis, atlı askerler ve ayaklanan kalabalık arasında bir arbede çıktı. Grevciler Park İstasyonu ve The Star gazetesinin ofislerini ateşe verdi. Dükkânların önleri yıkıldı, ardından yağmalandı. Grevciler dağılmayı reddetti, çatışma başladı. Johannes L. Labuschagne adlı bir madenci, iki kez öne çıktı, kollarını uzatarak “Vur beni!” diye bağırdı. Arkasındaki kalabalık ilerlemeye başlayınca vurularak öldürüldü. 13 yaşındaki Monty Dunmore, eylemcilere Strike Heralds satarken sırtından vuruldu. Mary, işçileri şiddet uygulamaya teşvik etmekten tutuklandı. Parmak izlerinin alınmasını reddetti ve beraat etmesine rağmen Johannesburg Kalesi’nde altı hafta hapsedildi. Grev faaliyetleri nedeniyle hapsedilen ve yargılanan ilk kadındı.
1914 genel grevi, hükümetin 1913 Noel Arifesinde Ulusal Demiryolu ve Liman Görevlileri İşletmesinde demiryolu işçilerini işten çıkarması üzerine yapıldı. Ocak-Mart 1914 arasında sıkıyönetim uygulandı. Grevden sonra, o zamanki Maden Bakanı yardımcısı General Smuts, grevcilerin İngiltere’ye sınır dışı edilmesini emretti. Bunlar arasında Archibald (Archie) Crawford’da vardı. Sürgünlere karşı protestolar devam edince hükümet emri iptal etti, ancak dokuz eylemci gece hapishane hücrelerinden (yargılanmadan) çıkarılarak 30 Ocak 1914 sabahı özel trenle Durban’a silahlı koruma aracı eşliğinde götürülüp Umgeni vapuruna bindirildi. 24 Şubat 1914 yılında Londra’ya vardılar. Mary, hamile olmasına rağmen ona katıldı. İngiltere’de çocuğunu doğurdu.
1915 yılında sürgün iptal edildi ve Britanya’dan döndüler. Crawford, Mary’i Johannesburg Belediye Meclisi seçimlerine katılmaya teşvik etti. 1915 seçimlerinde belediye meclisine seçildi ve Johannesburg’da kadınların oy kullanma hakkının olmadığı bir zamanda kamu görevinde çalışan ilk kadın oldu. (Güney Afrika’da oy hakkı 1930 yılında kadınlara tanındı.) Johannesburg Kent Konseyi Halk Sağlığı Komitesine başkanlık etti. Babası Thomas Sinnott, 1916 yılında Johannesburg’da öldü.
ILO Konferansına katıldı
South African Industrial Federation’ın (SAIF) (Güney Afrika Sanayi Federasyonu) himayesi altında, 1918 yılında tamamen beyaz’lardan oluşan bir örgüt olan Women’s Industrial League(WIL) Kadın Sanayi Birliği’ni kurdu. Düşük vasıflı kadın işçileri örgütledi. Johannesburg garsonları tarafından gerçekleştirilen, ücret artışı ve iyi koşullarda çalışma hakkının kazanıldığı bir iş boykotunu düzenledi.
1918 yılında John Fitzgerald’dan boşandı ve 1919 yılında Archie Crawford ile evlendi ve Bramley’e yerleştiler. Archie adını verdikleri bir çocukları oldu. 1921 yılında belediye başkan yardımcısı ve belediye başkan vekili olarak görev yaptı. Aynı yıl Mary, Durban’da bir greve katıldı. Güney Afrika’yı, hükümet tarafından atanan bir delege olarak temsil eden Crawford’un resmi danışmanı olarak Cenevre’deki International Labour Organisation’ın (ILO) (Uluslararası Çalışma Örgütü) 1921 konferansına katıldı.
Johannesburg’daki bir sosyal kulübü ele geçiren, siyahî garsonları ihraç eden ve yönetimi beyaz kadınları işe almaya zorlayan WIL üyelerine liderlik etti. Güney Afrika’da yeni gelişen Komünist Parti’nin işçi hareketi içinde artan etkisine şiddetle karşı çıktı. Şubat 1922’de beyaz madencilerin grevini destekleyen bir Johannesburg gösterisine katıldı ve grev sırasında tutuklandı.
Komünist Parti’nin Güney Afrika Sanayi Federasyonu’nun liderliğini kazanmasından sonra ev hayatına çekildi. 1924 yılında Archie tifoya yakalandı ve öldü. 1926 yılından itibaren neredeyse tamamen kamuoyundan çekildi ve felç geçirdikten sonra son yıllarını kızıyla birlikte geçirdi. 26 Eylül 1960 yılında Johannesburg’da öldü. Brixton Mezarlığı’na gömüldü.
Kaynak
https://en.wikipedia.org/wiki/Newtown, Johannesburg
https://bygonesandbyways.blogspot.com/2013/11/
The story of Pickhandle Mary – Colin Murphy
Mary Fitzgerald â – Gauteng Tourism Authority
Fitzgerald, Mary | Dictionary of Irish Biography
