Nuran Gülenç
Neriman Hikmet, Cumhuriyet döneminin ilk kadın şair, edebiyatçı ve gazetecilerindendi. Ölünceye kadar yakın dostu olan Suat Derviş ile birlikte sosyalist mücadelenin içinde yer aldı. Sendikacılık da yapan Hikmet, Devrimci Kadınlar Birliği’nin kurucu üyelerindendi.
Neriman Hikmet 1912’de doğdu. Doğum yeri kimi kaynaklarda İstanbul, kimi kaynaklarda Konya olarak gösterilmiştir. Annesini küçük yaşta kaybetti. Çocukluk ve gençlik yılları savaşların, işgaller ve yoksulluğun kol gezdiği Cumhuriyetin kuruluş dönemine denk gelir. İlkokulu Hereke’de, ortaokulu Erenköy Kız Lisesi’nde, liseyi ise İstanbul İstiklal Lisesi’nde tamamladı. Daha sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk, İktisat ve Felsefe bölümlerine giriş yaptığı bilinmektedir. Kayıt yaptırmış olduğu bu okullardan mezuniyeti hakkında çelişkili bilgiler vardır.
İlk şiirleri Servet-i Fünûn dergisinde çıkar. 1932 yılında daha 20 yaşındayken, Konya Yolunda Tahassüsler adlı şiir kitabı yayımlanır. Babası, demiryollarında istasyon memuru olan Neriman Hikmet’in 1935’de yayınlanan şiir kitabının adı Tren’dir.
Neriman Hikmet 1937’de Vatan gazetesinde çalışmaya başladı. 50 yıl süren gazetecilik yaşamı boyunca Haber, Vatan, İkdam, Son Saat, Ankara ve Telgraf gazetelerinde yazılar yazdı.
1937’de 11 sayı yayımlanacak olan Yeni Edebiyat’ı çıkarır. Yeni Edebiyat daha sonra 5 Ekim 1940–15 Kasım 1941 tarihleri arasında TKP’nin yayın organı olarak yeniden yayımlanır. Bu ikinci yayın döneminde Neriman Hikmet, derginin bütün yönetimini Suat Derviş’e bırakır, kendisi de derginin yazı işleri müdürlüğünü üstlenir. İki kadın, Yeni Edebiyat’ın sadece üç ya da dört sayısını çıkarabileceklerdir. Sendikal hareketin yakından tanıdığı Kemal Sülker “Rıfat Ut” imzasıyla dergiye yazılar yazar. Dergiye dönemin önde gelen şair ve yazarları destek vermiştir: Suphi Taşhan, Suat Taşer, Hasan İzzettin Dinamo, Sefer Aytekin, Nazım Hikmet, Ömer Faruk Toprak, Neriman Hikmet, Enver Gökçe, Nusret Otyam, Nail V. Çakırhan, Mehmet Seyda, A.Kadir ve Orhan M. Arıburnu gibi. Kemal Sülker yayının finansmanını Neriman’ın babasından miras kalan evi satarak sağladığını kaydeder.
Sendikacılık da yaptı
Yeni Edebiyat dergisi, dünyada yükselen faşizme karşı ülkemizde de antifaşist cephe kurma girişiminin bir parçasıdır. Türkiye’nin ilk sosyalist gerçekçi edebiyat dergisi olan Yeni Edebiyat’ın, siyasi iktidar tarafından kapatılmasında, gördüğü ilginin de önemli rolü olduğunu söylemek hatalı olmayacaktır.
Neriman Hikmet 1944 yılında ilk romanı olan Köyün Dulları’nı yayımlar. Köyün Dulları, özellikle yalnız kalmış, çaresiz kadınların karşı karşıya kaldığı sorunları çok gerçekçi, yalın bir dille hikaye eder.
1948 yılında Gazetelerin Yazmadığı, Partilerin Konuşmadığı Hakikatler adında makaleleri, 1966 yılında Ankara Kabristanlarında Açan Güller, 1975 yılında Mevlâna-Bilimsel Gerçekçilik Açısından Varoluş Felsefesi adlı inceleme-araştırma kitapları yayımlanmıştır.
1946 yılında Cemiyetler Kanunu’nda yapılan değişiklikle sınıf esasına göre cemiyet kurma yasağı kaldırınca Neriman Hikmet sendikalaşma çalışmaları içine girer. Zehra Kosova, hayatını anlattığı Ben İşçiyim kitabında sendikaların ne olduğunu anlatan, sekiz saatlik işgünü ve diğer sosyal haklar mücadelesini içeren bir broşür hazırlandığını ve bu broşürün sorumluluğunu Neriman Hikmet’in üstlendiğini belirtir. Broşür, İzmit, Adana, İstanbul gibi işçi kentlerinde dağıtılır, ancak dağıtıldıkları gibi de siyasi iktidar tarafından toplatılır. Dağıtanlar tutuklanır, ağır işkencelerden geçirilir.
Devrimci Kadınlar Birliği
Türkiye’de sosyalist kadınların kurduğu ilk kadın derneğinin kurucuları arasında da Neriman Hikmet vardır. 1969 yılında kurulan Türkiye Devrimci Kadınlar Birliğinin kurucuları arasında onunla birlikte Suat Derviş, Mediha Özçelik, Necla Özgür, Eflan Aytaç, Fikret Elbe ve Asiye Eliçin de yer alırlar. 12 Mart askeri darbesi sonrasında faaliyetini sürdüremeyen derneğin başkanlığını Suat Derviş yapmıştır.
1940’da “Küllük” çevresine katılan Bu çevrenin tanıklarından Nevzad Sudi, Neriman Hikmet’ten, “dar omuzlarıyla, bir avuçluk yüzüyle, dostlukla, sevecenlikle dopdolu mavi gözleriyle, çelimsiz, albenisiz bir genç kızdı o zamanlar. Sessiz duruşundaki üzgünlük, boyunu büküklük ilkin dokunurdu insana, hele ilk tanışanlara. Ama bir kez konuşmaya başlandı mı bilgisiyle, kesin, doğru yargılarıyla, eleştirileriyle ilginçleşir, çekici bir kişiliğe bürünüverirdi; bayağı, güzelleşir, dirileşirdi” diye söz eder. Kemal Sülker’in anlatımında ise “ufak, tefek, ama büyük davalara gönül vermiş idealist” ve “Yeni Edebiyat’ın yükünü çeken, topladığı yazıları, dizilmiş yazı provalarını hep çantasında taşıyan” , “uysal, saygılı ve çalışkan” bir kadındır Neriman Hikmet. Nusret Kemal Oytam da Neriman Hikmet’le ilgili olarak “temiz yürekli, vefalı güvenilir bir dost olarak Suat Derviş’i ölümüne dek bırakmadı” değerlendirmesini yapar.
Neriman Hikmet hiç evlenmemiştir 1972 yılında Suat Derviş’in ölümünden sonra baba ocağı Konya’ya dönmüş, bir süre Meram gazetesinde çalışmıştır.
31 Ekim 1978’de İstanbul’da vefat eder Neriman Hikmet. Feriköy mezarlığında, TKP’li yoldaşlarının yanında yatmaktadır. Reşat Fuat Baraner, Dr. Şefik Hüsnü, Suat Derviş, Şevki Akşit, Kerim Sadi, İbiş Aydınlatan, Zihni Anadol ve diğerleriyle birlikte…
Kaynaklar:
Bülent Varlık, “1940’ların Dergileri, II. Cilt”, Sosyal Tarih Yayınları
Zihni T. Anadol, Zehra Kosova, “Ben İşçiyim” İletişim Yayınları
https://www.tigrishaber.com/neriman-hikmet-2-2092yy.htm
https://tr.wikipedia.org/wiki/Neriman_Hikmet
https://www.turkedebiyatcilar.net/neriman-hikmet-kimdir-hayati-ve-eserleri
