“İki yaşındaki kızımı bir süpermarketin alışveriş arabasına oturtmuştum…
Annesinin alışveriş arabasını süren küçük beyaz bir kız heyecanla
‘Anne bak, bebek hizmetçi’ diye seslendi” (Ehrenreich, 2003: 92).
2003 yılında Barbara Ehrenreich ve Arlie Russell Hochschild editörlüğünde çıkan Küresel Kadın, *toplam on beş makaleden oluşuyor. Bu antoloji, toplumsal cinsiyet ve hizmet sektörünü küresel kadın emeği açısından ele alıyor. Kitap, ulusötesi ağlara dâhil olan ve hizmet sektöründe çalışan kadınların toplumsal olarak cinsiyetlendirilmiş küresel emeğine odaklanıyor. Birinci Dünya, ailesi tarafından şımartılmış, hak sahibi, yemek ve temizlik yapamayan veya çoraplarını bile bulamayan eski kafalı erkek rolüne benzer bir rol üstlenirken Üçüncü Dünya, geleneksel kadınınkine benzer aile içinde sabırlı, besleyici ve fedakâr bir rol üsteniyor.
1970’lerde çalışan kadınların sayısının artmasıyla birlikte ev içi emek ve bakımı kimin sağlayacağına dair sorunlar ortaya çıkıyor. Filipinler, Sri Lanka ve Hindistan başta olmak üzere pek çok Üçüncü Dünya ülkesinden kadın, bakıcı ve hizmetçi olarak Avrupa ve Amerika’ya göç ediyor. Bu kadınlardan kimi seks işçisi olarak çalışmaya zorlanıyor, pasaportlarına el konuluyor. Örneğin, kitabın editörleri Barbara Ehrenreich ve Arlie Russell Hochschild, Yunanistan’da Sri Lankalı bir kadının bakıcılığını yaptığı çocukların Sri Lanka’da başkalarının bakımına bıraktığı kendi çocuklarından daha şanslı olmasını “küresel eşitsizlik” olarak tanımlıyor. Yoksul ülkelerden (Üçüncü Dünya) zengin ülkelere (Birinci Dünya) göçen kadınların sayısı bakıcı, hizmetçi ve seks işçisi vb. gibi “kadın işi” olarak görülen işlerde çalışmak için artıyor. Böylece “küreselleşme olarak adlandırılan bu süreçte, kadınlar tarihte hiç olmadığı kadar coğrafi hareketlilik içinde olmaya başlıyor” (Ehrenreich ve Hochschild, 2003: 2; aktaran Çeltikci, 2019: 35). Böylece kitap, yaptığı makro ve mikro düzeydeki analizler aracılığıyla bize aynı zamanda yeniden üretimin küresel çapta kadınlaştırılmasıyla ilgili literatürün uzun geçmişini de gösteriyor.
Bu nedenle Filipinli bakıcılar (Parreñas), Sri Lankalı hizmetçiler (Gamburd), Taylandlı genç seks işçileri ve seks turizmi veya küresel seks ticareti (Bales, Brennan), Vietnamlı denizaşırı gelinler (Thai), göçmen kadın kaçakçılığı (Zarembka) gibi birçok konuyu samimi ve anlatısal nitelikte ele alan makalelerden oluşuyor. Bazı araştırmacılar, küresel kapitalizmin kadınlar ve aileleri üzerinde yarattığı baskıyı ele alırken (Sassen), bazıları göçmen ev işçilerinin Birinci Dünya feminizmi için ortaya attığı ikilemlere işaret ediyor (Ehrenreich, Anderson), bazıları da istihdam edilen göçmen kadınlar ve işverenler arasındaki benzerlikler ve farklılıkları araştırıyor (Cheever, Hondagneu-Sotelo, Constable, Rivas) ve böylece küresel kadın emeğini görünür kılıyor.
* Ehrenreich, Barbara ve Hochschild, Arlie Russell. (2003). Global Woman: Nannies, Maids and Sex Workers in the New Economy. London: Granta Books.
Fotoğraf: ‘Denizaşırı Hizmetçiler’ filminden…
