Fitnat Durmuşoğlu fitnat.d@hotmail.com
Meksikalı, bir işçi örgütçüsü ve komünistti. Meksikalı Amerikalıların sendikal ve siyasi örgütlenmesi için yıllarca çalıştı. Göçmen işçilerin ve kadınların eşit haklar ve eşit ücretler mücadelesi içinde yer aldı. Hayatı duvar resimlerine, belgesellere konu oldu.
Emma Beatrice Tenayuca, 21 Aralık 1916 yılında Benita Hernandez Zepeda ve Sam Tenayuca’nın en büyük kızı olarak Teksas, San Antonio’da doğdu. Tenayuca, San Antonio’nun farklı ırktan insanların birlikte yaşadığı güney tarafında, mavi yakalı, dindar Katolik bir ailede büyüdü. Ailenin Meksika ve Teksas’ta İspanyol ve Kızılderili kökleri vardı. Mali zorluklar nedeniyle, Barrio’da büyükanne ve büyükbabasıyla birlikte yaşamaya gönderildi. Marangoz olan dedesi Francisco Zepeda, sınırın her iki tarafında da Meksika siyasetini takip ediyor, San Antonio’da diğer Meksikalıların karşılaştığı zorlukları ele alan örgütlü siyasi faaliyetlere karşı ilgi duyuyordu. Torununa güçlü bir Meksika kimliği ve sosyal adalet duygusu aşıladı. Özellikle Pazar günleri yerel Plaza del Zacate’yi sık sık ziyaret ederdi. Burada din, işçi hakları ve siyaset tartışan konuşmacıları dinliyorlar, Meksika Devrimi’nin en son haberlerini buradan takip ediyorlardı.
Tenayuca, Brackenridge Lisesi’nde okurken beyzbol ve basketbolda yıldız bir oyuncu oldu. Lise birinci sınıf öğrencisi olarak League of United Latin American Citizens’a (LULAC) (Birleşik Latin Amerika Vatandaşları Birliği) katıldı. Ancak 1933 yılında Meksikalıları ve kadınları üye kabul etmediği için birlikten ayrıldı. Tenayuca ayrıca, Thomas Paine, Charles A. Beard, Karl Marx ve Dünya Endüstri İşçileri’nin çalışmalarını heyecanla takip ettiği okuma kulübüne katıldı.
Grev gözcülüğünden tutuklandı
Emek aktivizmine ilk adımı 1933 yılında, San Antonio’daki H.W. Finck Cigar Company’nin (Finck Puro Şirketi) tamamı kadınlardan oluşan işçileri, daha iyi ücret, daha iyi çalışma koşulları ve sendikanın tanınması için greve gittiğinde attı. Emma kadınların eyleminde grev gözcülüğü yaptı. Polis grevi dağıtınca tutuklandı.
1934 yılında Brackenridge Lisesi’nden mezun olduktan sonra, Tenayuca, pazarlamacı olarak çalıştı, turşu fabrikasında kavanozları yıkadı ve San Antonio’daki Günter Otel’de asansör operatörü olarak işe başladı. San Antonio genelinde kadın işçileri örgütlemek için diğer kadın aktivistlerle işbirliği yaptı. International Ladies Garment Workers Union’ın (ILGWU) (Uluslararası Kadın Giysi İşçileri Sendikası) yerel şubesinin kurulmasına yardımcı oldu.
Tenayuca, özellikle Meksikalı Amerikalıları etkileyen sorunlara çözüm bulmak için grevlere ve protestolara katılıyordu. Bu eylemler, Work Projects Administration’ın (WPA) (Çalışma Projeleri İdaresi) işleri eşitsiz dağıtımı, Meksikalı Amerikalı ailelerin WPA yardım görevlerinden ayrımcı bir şekilde çıkarılması, Meksikalı işçilerin kötü işlerde çalıştırılmaları da dâhil olmak üzere, Meksika topluluğunu etkileyen bir dizi sorunu protesto etmek için örgütlendi. İşçilerin Büyük Buhran’nın etkilerinden kurtulmalarına yardımcı olması beklenen New Deal yasaları da sorunlarına çare olmadı. Birleşik Devletler sınır devriyesi yasa dışı olmasına rağmen, sınır dışı etmek için Meksikalı olanları hedef aldı. Tenayuca Washington DC’deki WPA yetkililerine Teksas Yardım Komisyonu ve diğer yerel kurumların ayrımcı uygulamalarını araştırmaları için dilekçe verdi ve yeni asgari ücret yönergeleri için çağrıda bulundu.
Barış İçin Kadın Birliğine de katıldı
1935 yılında Dorothy Frock Şirketi’ndeki grev örgütlenmesinde işçilerin yanında yer aldı. İşsizler Komisyonu’nun başkanı oldu ve Genç Komünistler Birliği’ne katıldı. Büyük buhran sırasında işsizleri desteklemek, düşük ücretler, ücretlerde etnik ve cinsiyet ayrımcılığıyla ve İş İlerleme İdaresi yardım listelerindeki kesintilerle mücadele etmek için örgütlenen bir şemsiye kuruluş olan İşçi İttifakı’na (WA) katıldı veTeksas gruplarını da buraya katarak örgütledi. Tenayuca’nın kampanyaları arasında, ebeveynleri zorda olan çocuklar için devlet tarafından finanse edilen giysiler, okul malzemeleri ve ücretsiz öğle yemeği elde etme kampanyaları vardı. Aynı zamanda Women’s International League for Peace and Freedom’a (WILPF) (Barış ve Özgürlük için Uluslararası Kadın Birliği ) katıldı.
1936 yılında Mexico İşçi Üniversitesi’nde okumak için Mexico City’ye gitti. San Antonio’ya döndükten sonra, Confederación de Trabajadores de Mexico‘nun (CTM) yerel bir şubesi olan Meksika ve Meksikalı Amerikalı İşçiler Konfederasyonu’nu örgütlemek için WH Ernst ile birleşti.
Tenayuca, 1937 baharında San Antonio’daki binlerce işsiz ve eksik çalışan işçiyi temsil eden İşçi İttifakı bölümünün genel sekreteri olan ilk Meksikalı Amerikalı kadın oldu. Kısa süre sonra Milwaukee’deki İşçi İttifakı ulusal toplantısına katıldı ve ulusal yönetim kuruluna seçildi. Bu süre zarfında Komünist Parti’ye üye oldu. Ekim 1937’de “Homer Brooks” takma adını kullanan Teksas Komünist Partisi’nin başkanı Homer Bartchy ile evlendi. Birlikte çalışmalara katıldılar ve makaleler yazdılar.
Komünist Parti Eyalet Komitesi Başkanı
1938 yılında “Güneybatı’daki Meksika Sorunu” makalesi’ni yayınladılar. İkisi de ırklar arasında eşitliğe inanıyorlardı ve evlilikleri bunu temsil ediyordu. Ayrıca örgütlü emeği desteklediler ve Franklin Roosevelt’in (FDR) işçileri destekleyen politikalarını savundular. Beraber gösterdikleri çabayla hem Emma hem de Homer partide yükseldi. Emma Komünist Parti Teksas Eyalet Komitesi başkanı oldu.
Tenayuca, Emma ve meslektaşları, San Antonio’nun örgütlenmeye ihtiyaç duyan işçilerle dolu olduğunu görüyordu. İşçi İttifakı için örgütlenirken, San Antonio’nun ceviz ayıklama işçileri ile temas kurdu. Yardıma ihtiyacı olan en büyük gruplardan biri Pecan Shellers Union idi. (Ceviz Ayıklayanlar Sendikası) 1930’larda, ülkenin cevizlerinin yüzde 40’ı Teksas’ta toplanıyordu. San Antonio, Dünyanın Amerikan cevizi başkentiydi. Cevizleri kabuklarından ayırma işinde Meksikalı göçmen kadınlar çalışıyordu. Cevizi kabuğundan elleriyle çıkarıyorlar, haftada 70 saat çalışıp günde ancak beş sent kazanıyorlardı. Ayrıca ceviz ayıklama fabrikalarındaki koşullar korkunçtu. Odalar aşırı kalabalık, sadece bir tuvalet ve yetersiz havalandırma vardı. Çoğunluğu tüberküloz oluyordu.
12 bin kadın işçi greve çıktı
31 Ocak 1938 yılında yönetimlerin ücretleri yaklaşık yüzde 20 oranında azaltacağını açıklamasından sonra Delicious Pecan Company‘deki binlerce işçi greve gitti. Emma, Amerika İşçi İttifakı ile yaptığı çalışmalarla grevde liderlik rolü üstlendi. Grevciler adına konuştu ve işçileri grev gözcülüğünde topladı. Yaklaşık 12 bin kadın işçi greve çıktı. International Pecan Workers Local 172 ve United Cannery (birleşik konserve fabrikası, Tarım, Paketleme ve Amerika Müttefik İşçileri) (UCAPAWA) greve dâhil oldu. (Sol eğilimli Sanayi Örgütleri Kongresi’ne (CIO) bağlı ulusal bir birlik.)
Grevciler yerel bir parkta toplandı. “Emma, Emma” diye slogan attılar ve Tenayuca’yı resmi liderleri olarak seçtiler. Ülkenin en büyük grevlerinden biriydi ve üç ay sürdü. Grevciler güçlü bir muhalefetle karşılaştı. Belediye Başkanı CK Quin ve polis grevcilerin peşine düştü. Grev yapanlara göz yaşartıcı gaz sıktı, kırbaçladı ve sopalarla vurdu. Pankartları yasa dışı ilan etti, pankart taşıyanları tutukladı. Grevcileri işlerine dönmedikleri takdirde tutuklamak veya sınır dışı etmekle tehdit etti. Polisler, kadınları taciz etti. Altı hafta boyunca, şehir yetkilileri binden fazla kişiyi tutukladı. Yerel gazeteler büyük şirketleri destekledi, Emma’yı tehlikeli bir radikal olarak gösterdi ve grevi karalamaya çalıştı. Grevci işçilere yemek veren lokantaların biri “sağlıksız” olduğu gerekçesiyle kapatıldı. Tenayuca’nın siyasi bağlarının greve zarar vereceğinden korkan CIO ve UCAPAWA liderleri, Tenayuca’yı grev lideri olarak sürdürdüğü görevden almaya karar verdi. Ancak, halk tarafından seçilmiş “gayri resmi” lider olarak kaldı ve grev gözcülerini düzenlemeye, el ilanları dağıtmaya ve aşevlerini koordine etmeye devam etti. Grev, San Antonio’nun siyasetine de yansıdı. Sonunda, Teksas Sanayi Komisyonu, grevcilerin şikâyetlerini araştırmayı kabul etti ve ceviz üreticileri, 1938 tarihli Adil Çalışma Standartları Yasası tarafından belirlenen asgari ücreti ödemeyi kabul etti.
Asgari ücret için ayaklanmaya dönüştü
Ancak birkaç yıl sonra ceviz ayıklama endüstrisi makineye yatırım yaptı ve birçok işçi işini kaybetti. Emma bu grevi “Biz eşit ücret için eylem yapmıştık, fakat açlığa karşı, yurttaşlık hakları için, bir asgari ücret yasası için ayaklanmaya dönüştü” diye anlattı.
25 Ağustos 1939 yılında San Antonio belediye başkanı ve eski New Deal Kongre üyesi Maury Maverick, Tenayuca’ya San Antonio Belediye Oditoryumu’nda büyük bir Komünist Parti toplantısı düzenleme izni verdi. Miting gecesi, protesto için oditoryum’un dışında 5 bin kişilik bir kalabalık toplandı. Dışarıda bulunan polise taş atarak zorla içeri girdiler. Ancak toplantı odası boştu. Homer ve Emma da dâhil olmak üzere katılımcılar, binanın altındaki gizli bir geçitten kaçtı. Komünist olduğu için birçok kez hapse atıldı. Sosyal güvenlik, işsizlik ödeneği, anayasal örgütlenme gibi hakları savunduğu için ölüm tehditleri de dâhil olmak üzere şiddetli tepkiler aldı ve Tenayuca San Antonio’dan ayrılmak zorunda kaldı.
Hükümet düşmanları listesine geçti
Önce Houston’a gitti ve burada “Beatrice Giraud” takma adı altında çeşitli ofis işlerinde çalıştı ve Houston Üniversitesi’nde gece derslerine katıldı. Emma siyasete daha az karışsa da, FBI onu izledi. Emma ve arkadaşları hakkında büyük bir dosya tuttular. Ajanlar, onun bulunduğu toplantılara katıldı, konuşmalarını dinledi ve eski meslektaşları ve arkadaşlarıyla röportaj yaptı. Emma, federal hükümetin düşmanları listesinde yer aldı. O ve Homer 1941 yılında boşandı.
Emma 1945 yılında California’ya taşındı ve bundan kısa bir süre sonra da Komünist Parti üyeliğini sonlandırdı. Sosyal adalete ve ırk eşitliğine inanmasına rağmen, savaş ve diğer faktörler onu örgütlü siyasetten uzaklaştırdı. 1952 yılında San Francisco Eyalet Üniversitesi’nden lisans derecesi aldı ve öğretmenlik kariyerine başladı. Aynı yıl Adams adında bir oğlu oldu.
Tenayuca, 1968 yılında San Antonio’ya döndü ve Our Lady Of the Lake Üniversitesi’nden yüksek lisans derecesi aldı. Daha sonra iki dilli eğitim verdi. 1982 yılında emekli olana kadar Harlandale Bağımsız Okul Bölgesi’nde yaşadı. 1970’lerden başlayarak, Tenayuca’nın hayatı Chicano Hareketi içinde yoğun bir araştırma konusu haline geldi ve öncü bir kadın, sivil haklar lideri olarak başarıları Ulusal Dernek gibi bilimsel kuruluşlar tarafından tanındı. 1991 yılında San Antonio Kadınlar Onur Listesi’ne alındı. Hayatı halka açık duvar resimlerine, portrelere, belgesellerle konu oldu.
Tenayuca, Alzheimer hastalığına yakalandıktan sonra 23 Temmuz 1999 yılında San Antonio’da öldü. Mission Burial Park’a gömüldü.
Tejano topluluğu onu Texas’ın tutku çiçeği olan “La Pasionaria de Texas” lakabı ile onurlandırdı.
Kaynak
https://www.nps.gov/people/emma-tenayuca.htm
Emma Tenayuca – Quotes, Family & Facts – Biography
https://www.biography.com
https://ekmekvegul.net/bellek/gunun-portresi-emma-tenayuca -Müslime Karabatak
https://wams.nyhistory.org/confidence-and-crises/great-depression/emma-tenayuca/
Emma Tenayuca – Wikipedia
https://en.wikipedia.org › wiki
https://www.tshaonline.org/handbook/entries/tenayuca-emma-beatrice
https://www.marycronkfarrell.net/blog/no-sex-scandals-no-political-bs-this-is-a-story-about-integrity-and-courage
http://latinopia.com/latino-history/emma-tenayuca/
https://www.historynet.com/how-the-pecan-strike-cracked-san-antonios-power-structure.htm
Barbara Finlay– Pekan Grevi San Antonio’nun Güç Yapısını Nasıl Çatlatdı? Ekim 2019
https://netargv.com/2018.09.03.5-lessons-emma-tenayucas-activism-can-teach-us-about-standing-by-our-ethics-today/
