Bu hafta sizlere Avusturyalı sosyalist ve kadın emek hareketi öncülerinden Käthe Leichter’i tanıtmak istiyoruz. O bugün nesli tükenen bir sosyalist anlayışın; davası uğruna ölümü göze alanların temsilcilerinden biri, şimdilerde onun gibilere “romantik devrimciler” deniyor. Yaşarken Viyana’da işçiler ve işçi kadınlar adına yerleştirmeye çalıştığı bazı kurum ve kuruluşlar bugün hâlâ varlığını sürdürüyor.
Sonradan isminin önüne doktor unvanı da eklenen Käthe Leichter, burjuva bir aileye mensup olarak 20 Ağustos 1895 yılında Viyana’da dünyaya geldi. Babası avukat Josef Pick annesi de Lotte Pick’ti. Annesinin mesleği var mıdır, varsa nedir bunu bilemiyoruz. Çünkü biyografilere yansımamış durumda. Ablası, Avusturyalı-Amerikalı besteci ve müzik terapisti Vally Weigl’dı.
Viyana’nın en prestijli liselerinden biri olan ve memur kızlarının gönderildiği Beamtentöchter-Lyzeum’u (Memur Kızları Lisesi) bitirdi. O zamanlar Viyana’da da kadınların üniversiteye gitmesi kolay değildi. 1.Reich Mahkemesi’ne öğrenim görmek için dava açtı, epey bir mücadeleden sonra davayı kazanarak 1914 yılında Viyana Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’ne kaydoldu.
Ebeveyn çevresi sosyal demokratlardan oluşuyordu onlar vasıtasıyla avukat ve Reich Meclisi üyesi Julius Ofner ve sosyal reformist Josef Popper-Lynkeus ile tanıştı. Bu tanışıklık onun toplumsal konularla ilgilenmesine yol açtı. Öğrenciliği sırasında Döblinger’in işçi bölgesi olan Krim’de işçi sınıfı çocukları için eğitimler vermeye başladı. Ama üniversiteye girmekle iş bitmiyordu; okumak isteyen kadınları engelleyen mekanizmalar onun da karşısına çıktı. Viyana’daki final sınavlarına girmesi reddedildiği için şehrini terk ederek Almanya’nın en köklü üniversitesinin bulunduğu Heidelberg’e taşındı.
Mücadeleyle üniversite diploması aldı
Käthe aynı zamanda gerçek bir savaş karşıtıydı. Birinci Paylaşım Savaşı sırasında aralarında genç yazar Ernst Toller’in de bulunduğu, savaşın aktif muhaliflerinden oluşan bir çevrenin içinde yer aldı. 26 Aralık 1917’de Alman yetkililer “savaş süresince onun Almanya’ya girmesini yasakladı.” Käthe Leichter yılmadı. “İktisat alanında doktora sınavına girmek amacıyla” özel bir izinle, Almanya’ya geldi ve 24 Temmuz 1918’de ünlü sosyolog Max Weber’in elinden diplomasını aldı.
Eğitimini bitirdikten sonra Avusturya’ya döndü; aralarında gelecekteki eşi Otto Leichter’in de bulunduğu bir grup sol görüşlü öğrencinin kurduğu sosyalist bir yapıya katıldı.
Otto Bauer de tanıdıkları arasında yer alıyordu ve onu 1919’da Devlet Sosyalleşme Komisyonu’nda araştırma görevlisi olarak işe aldı. Bir süre sonra Maliye Bakanlığı’nda da danışman olarak da görev yaptı. Ve daha sonra da Kamu Ekonomisi Merkezi Birliği’ne atandı. Bu görevleri onun Avusturya’nın iktisat alanında tanınan kadınları arasına girmesine yol açtı.
1921’de sosyal demokrat gazeteci Otto Leichter ile evlendi ve üç yıl sonra ilk oğlu Heinz, 1930’da da ikinci oğlu Franz doğdu.
Kathe Leichter 1. Reich döneminde özellikle Viyana’da ciddi araştırmalar yürüttü, sendikal politikalar alanında çığır açıcı işler yaptı. Bunlardan biri de işveren odaları karşısında 1927 tarihinde kurulan ve varlığını bir biçimde hâlâ sürdüren Viyana İşçi Odası ve bu odaya bağlı olarak çalışan Kadın İşçi Dairesini kurdu. Aynı yıl Käthe Leichter’in önderliğinde kadın bölümü tarafından Avusturya’da kitlesel kadın işsizliğini ve kadın işçi sağlığı ve iş güvenliğinin önemini açığa çıkaran ilk büyük araştırma olan “Avusturya’da Kadın Çalışması ve Kadın İşçilerin Korunması” yapıldı.
Bunun dışında 1928 yılında kadın istihdamına ilişkin “Viyanalı evde çalışanlar nasıl yaşıyor?” isimli bir araştırma raporu hazırladı. Bunu 1932 yılında sanayide çalışan 1320 işçinin hayatlarını anlattığı “Böyle yaşıyoruz…” isimli araştırma takip etti. O dönemde yaşayan kadın işçilerin yaşamına ışık tutan bu çalışmalar Viyana Sosyal Bilimler kütüphanesinde korunuyor.
Fotoğraf: DOW (1297)
Kadın işçi sorunlarını politikleştirdi
İşçi kadınların üzerindeki ikili yük, kadın erkek arasındaki ücret farklılıkları, kız çocuklarına yönelik mesleki eğitimler, kadınların meslekte yükselmeleri gibi bugün de varlığını sürdüren sorunlar, onun hazırladığı araştırma raporlarında yer alıyordu. Yine kadınların çalışma ve ekonomideki yerini tasarlayan çok sayıda yayın onun döneminde gündeme geldi.
Leichter bu çalışmaların yanı sıra Sosyal Demokrat İşçi Partisi Kadın Merkez Komitesi ve Sosyal Demokrat bölge örgütü içinde siyasi eylemlerine devam ediyordu.
1933’te Viyana’daki sosyal demokrat örgütlerde konferanslar vermeyi sürdürüyordu. Konferans konularından bazıları şunlardı: “Biz böyle yaşıyoruz, Kadınlar evle mi tanımlanmalı? Suçlu Marksizm mi? Avusturya Almanya değil, Sosyalizm biz kadınlara ne getirecek? Anavatan Cephesi ve kadınlar, O zaman ve şimdi Almanya’da kadınlar, Parti ve gençlik, Olağanüstü hal kararnameleri ve sosyal politika, Sosyalist planlı ekonomi girişimleri/Rusya, Faşistlerin siyaseti…”
Dollfuß hükümetinin Şubat 1934’te Sosyal Demokratlara saldırısı sonrasında Leichter ailesi İsviçre’ye kaçarak, burada Devrimci Sosyalistlerin yanında yer aldı. Fakat, Eylül 1934’te Käthe ve Otto Leichter Avusturya’ya döndüler ve yeraltında çalışmaya başladılar. Käthe Leichter, Devrimci Sosyalistlerin eğitim komitesinin bir üyesiydi, broşürler yazdı ve bilgi ve istihbarat teşkilatının editörlüğünü yaptı. Mauer’deki küçük evleri, zulüm gören işçi hareketi mensupları için bir buluşma yeri haline gelmişti.
Naziler tarafından öldürüldü
12 Mart 1938’de Nazi birliklerinin Avusturya’yı işgali, Leichterleri yalnızca siyasi görüşlerinden dolayı zulme değil, aynı zamanda Nazilerin ırkçı saldırganlığına da maruz bıraktı. Otto Leichter, Mart 1938’de sahte pasaportla İsviçre’ye kaçmayı başardı. Oğulları, bir aile dostu yardımıyla yurt dışında güvenli bir ülkeye sığındı. Käthe Leichter ise ülke dışına çıkamadı. 1938’de Gestapo tarafından tutuklandı. Önce polis hapishanesine, ardından Viyana Bölge Mahkemesi hapishanesine kapatıldı. Leichter, hapishane kütüphanesinde bulunan tüm kitapları okudu ve daha sonra arkadaşı Frieda Nödl’e verdiği anılarını yazdı.
Ocak 1940’ta Ravensbrück kadın toplama kampına nakledildi. Mart 1942’de Käthe Leichter ve arkadaşları, ötenazi ile Bernburg/Saale psikiyatri kurumunda öldürüldü. Käthe Leichter’in külünün külü, 24 Nisan 1942’de Viyana Merkez Mezarlığı’na gömüldü
Mahkum arkadaşı sosyalist Rosa Jochmann, Aralık 1945’te Käthe Leichter hakkında şunları yazıyordu: ” Yoldaş Leichter, bloğun ruhuydu ve biz ‘siyasi’ insanlar için bir öğretmendi. Yahudilerin hepsi 1940’ta bir blokta kalıyordu. 500 kişiydik hiç kimse onun gibi işkence görmemişti.”
15 Şubat 1949’da Viyana’da 13. Bölgede bulunan caddelerden birine Käthe Leichter’in ismi verildi.
2006 baharında ise oğlu Henry’nin, o zaman ÖGB Başkan Yardımcısı olan Renate Csörgits’in ve Viyana Belediye Meclis Üyesi Renate Brauner’in de katıldığı bir törenle Leichter’in ofisinin bulunduğu House 1, Ebendorferstrasse 7’nin cephesine, sanatçı Ingeborg Kumpfmüller tarafından tasarlanan bir anma tabelası dikildi. Tabelada Käthe Leichter’in isminin camdan yapılmış baş harfleri ve frezelenmiş bir anma metni de yer alıyordu. Viyana işçileri dostlarını unutmamıştı.
https://frauenmachengeschichte.at/kaethe-leichter/
Ana Fotoğraf: Kontrast.at
